Luận ngữ và bàn tính

Sự kết hợp giữa đạo xử thế và triết lý kinh doanh

Hay cách giàu chân chính và bền vững

Shibusawa Eiichi – cha đẻ của triết lý kinh doanh Nhật Bản hiện đại, người đã từ bỏ chốn quan trường để dấn thân vào thương nghiệp và đã có đóng góp không nhỏ vào công cuộc Minh Trị Duy tân.

Luận ngữ – tác phẩm kinh điển bàn về đạo đức, tu dưỡng bản thân của phương Đông. Bàn tính – vật dụng thiết yếu của thương nhân xưa và cũng có thể được xem là một ẩn dụ của hoạt động kinh doanh.

Luận ngữ và bàn tính là hình tượng biểu thị sự kết hợp giữa đạo xử thế và triết lý kinh doanh, cũng là tôn chỉ suốt cuộc đời của Shibusawa, trải mấy chục năm tâm huyết với thực nghiệp.

Luận ngữ và bàn tính chính là tôn chỉ cho suốt cuộc đời của Shibusawa Eiichi, tìm cách điều hòa, kết hợp nhuần nhuyễn giữa tư tưởng và triết lý trong sách Luận ngữ – cuốn sách được coi là hàng đầu về đạo đức, tu dưỡng bản thân của phương đông, với chiếc bàn tính – được coi là vật dụng không thể thiếu của người làm thương nghiệp. Từ xưa đến nay nhiều người luôn có một quan niệm rằng những người theo thương nghiệp, buôn bán để làm giàu đều là phường gian dối, trí trá. Thế nhưng với những trải nghiệm trong mấy chục năm dấn thân theo thực nghiệp, Shibusawa khẳng định rằng người làm thương nghiệp luôn cần phải có đạo đức và người có đạo đức hoàn toàn có thể làm giàu, và sự giàu sang đạt được nhờ đạo đức sẽ bền vững và lâu dài hơn.

Triết lý kinh doanh của ông là – Kinh doanh phải vì sự phồn vinh thịnh vượng của quốc gia chứ không nên chỉ vì sự giàu sang phú quý của bản thân. – Kinh doanh phải gắn liền với đạo đức, với nhân nghĩa, với chữ tín… thì hoạt động kinh doanh mới ổn định, sự giàu sang đạt được mới vững bền. – Kinh doanh mang lại tiền tài của cải rồi tiền tài của cải đó phải phục vụ cho ý nghĩa nhân sinh, cho các hoạt động công cộng nhằm mang lại lợi ích cho đông đảo quần chúng nhân dân.

Tư tưởng truyền thống vốn cho rằng thương nhân là phương gian dối, xã hội đương thời lại quan niệm nền Tống nho là thứ tử học [kiến thức chết], chẳng có chút ích dụng thiết thực nào. Nhưng lại Shibusawa giữ thái độ trung dung, cho rằng người trí thức trong thời đại mới không nên coi rẻ tiền bạc, người làm kinh doanh cũng không được quên nhân nghĩa lễ trí tín. Hơn nữa, ông còn cho rằng: là quốc dân một nước, không thể chỉ chăm chăm mưu lợi cho mình, mà cần nghĩ đến lợi ích chung, như thế tổ chức mới vững bền, công ty mới phát đạt, đất nước được cường thịnh, và trong cái lợi ích mà cả động đồng gặt hái được, sẽ có phần lợi ích của mỗi cá nhân như một lẽ tất nhiên. Theo Shibusawa, đó mới thực là cách làm giàu chân chính và bền vững.

Shibusawa Eiichi (1840 – 1931) sinh tại quận Hanzawa, đất Musashino (nay là thị trấn Fukaya, tỉnh Saitama), trong một gia đình làm nghề trồng dâu nuôi tằm và chế tạo thuốc nhuộm bằng lá tràm. Năm 1867 Shibusawa từng tháp tùng công tử Tokugawa Akitake, em trai Shogun Yoshinobu, sang dự Hội chợ Paris, có cơ hội được mắt thấy tai nghe về Âu Mỹ. Đến năm 1868 trở về nước, sau đó ông có thời gian ngắn làm việc cho chính phủ Minh Trị. Thế nhưng, nhận thấy tình hình đất nước còn nhiều khó khăn, người đời và chính phủ còn coi nhẹ thương nghiệp buôn bán, ông quyết tâm từ quan để gia nhập giới thực nghiệp, tìm cách để Nhật Bản trở nên hưng thịnh. Quá nửa cuộc đời mình ông theo đuổi thực nghiệp, sau khi tổng kết lại người ta thấy có đến 500 công ty có liên quan trực tiếp hoặc gián tiếp tới ông, trong nhiều vai trò khác nhau như giám đốc, chủ tịch, cố vấn, kiểm soát, tư vấn, nhà đầu tư hoặc các chức vụ tương tự. Và những công ty ông từng tham gia đều hoạt động trên rất nhiều lĩnh vực khác nhau từ vận tải đường bộ, đối ngoại, ngân hàng, thương mại và công nghiệp, khai khoáng, gốm sứ, hóa chất, điện lực, bảo hiểm, vận tải đường biển…

Với những đóng góp to lớn cho nền thực nghiệp của Nhật Bản như vậy, ông được người đời ca ngợi là thủy tổ của chủ nghĩa tư bản Nhật, là cha đẻ của triết lý kinh doanh Nhật Bản hiện đại, được liệt vào một trong mười hai người sáng lập nên nước Nhật. Chân dung của Shibusawa được in trên đồng 1 man (tức 10000 yên), tờ tiền có mệnh giá cao nhất của Nhật Bản, bộ tiền mới này dự kiến phát hành năm 2024.

“Bản thân Shibusawa, trong suốt gần năm mươi năm, đã hoạt động như là một ‘trung tâm phát triển quản trị’ một cách không chính thức và không được trả công. Ông đã tư vấn và hướng dẫn hàng trăm công chức, doanh nhân và nhà quản trị trẻ. Ông đã tổ chức một cách không mệt mỏi những chương trình đào tạo và câu lạc bộ quản trị, và chủ xướng các khóa huấn luyện, hội thảo và nhóm thảo luận đủ các loạn hình.” (Peter Drucker, 1969)

(Trích theo Shimada Masakazu, Nguyễn Duy Lễ dịch, Nhà tư bản lỗi lạc thời Minh Trị, Shibusawa, Nhà xuất bản thế giới)

Processed with VSCO with al3 preset